مفهوم غیبت به معنای پنهانی بودن هویت فرستاده الهی برای تدبیر حفظ جان و فراهم شدن امکان ادای وظیفه و مأموریت و مشیت و خواست الهی در بسیاری از قصص قرآن قابل بازشناسی است. ابراهیم، یوسف، ذوالقرنین، خضر، موسی و عیسی(علیهم السلام) همگی در دوره ای از زندگانی، از قوم خود غایب بودند. تدبر در داستان غیبت هر یک از آنان، از حقایق بسیاری درباره غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) پرده بر می دارد؛ حقایقی چون مفهوم غیبت، عامل غیبت، مکان غیبت، وظیفه امام غایب و وظیفه منتظران و شرایط ظهور.

حال بر آنیم تا شباهت های غیبت حضرت یوسف (علیه السلام) را با غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) بیان نماییم.

خداوند متعال در آغاز سوره یوسف، سرگذشت یوسف(علیه السلام) و برادرانش را آیت ها و نشانه هایی برای جویندگان حقیقت می خواند. در روایات اهل بیت (علیهم السلام) غیبت حضرت یوسف(علیه السلام) نشانه ای برای غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) و داستان حضرت یوسف(علیه السلام) درسی برای منتظران او خوانده شده است. با تدبر در آیات این سوره حقایقی درباره غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) کشف می گردد.

جناب عبدالعظیم حسنی به امام جواد (علیه السلام) گفت : من امیدوارم که تو همان قائم از اهل بیت باشی که زمین را پر از عدل و داد می کند، همان گونه که پر از جور و ستم شده است . آن حضرت در پاسخ او فرمود:«ای ابوالقاسم !هریک ازما قائم به امرخدا و هدایت کننده به سوی دین می باشد، اما آن قائمی که خداوند به وسیله او زمین را از اهل کفر پاک می گرداند، همان است که ولادتش برمردم مخفی شده است و از نظرها غایب خواهد شد».

در این مقاله دو موضوع مهدویت در قرآن و لقب قائم آل محمد را بررسی می کنیم:

آیا مهدویت در قرآن کریم مطرح شده است؟

1- قرآن، منبع اصلی همه معارف وقوانین اسلامی است ودر حقیقت،به منزله قانون اساسی همه قوانین اسلامی است. همان گونه که در قانون اساسی هرکشور ، اصول واهداف ومسۆولیت های ارگان ها ونهادها به صورت کلّی وبدون شرح وتوضیح کامل ثبت شده وشرح وتبیین آن به عهده قانون های عادی است، درقرآن نیزبرخی ازمعارف اسلامی به صورت کلّی ومجمل بیان شده وتقسیر وتوضیح آن برعهده پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نهاده شده است . در مورد مهدویت نیز چنین است.

ریشه اصلی این تفکّر، قرآن است که درچند آیه، نابودی ستم راپیش بینی کرده و پیروزی پارسایان، صالحان ومستضعفان رانوید داده وفرجام کار را از آن پرهیزکاران دانسته و بشارت داده که در پایان جهان، نیکوکاران حاکم خواهند شد. در تفسیر این آیات، روایات فراوانی از پیامبر وائمّه-علیهم السلام– نقل شده است که بنا بر آنها ،حکومت امام مهدی (علیه السلام) درآخرالزمان همان حکومت مستضعفان وصالحان است که درقرآن، بشارت به آن داده شده است.

خداوند درسیصد وشصت وپنج آیه که در هشتاد سوره آمده است، به صورت کلّی درباره مهدویت سخن گفته است . بیش از پانصد روایت از پیامبر وائمه-علیهم السلام – در تفسیر این آیات (نگارنده تمام این روایات رادر«معجم احادیث الامام المهدی »، ج 5 باهمکاری گروهی ازنویسندگان گردآورده است.) نقل شده است. از باب نمونه، به چند آیه وروایت بسنده می کنیم:

الف)« وَنُرِیدُأَن نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ استُضعِفُوا فِی الأَرضِ وَنَجعَلَهُم أَئِمَّةَ وَ نَجعَلَهُمُ الوارِثِینَ»؛ مامی خواهیم برمستضعفان زمین منت نهیم وآنان راپیشوایان ووارثان روی زمین قرار دهیم. (سوره قصص ، آیه 5)

مؤلف کتاب تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم دکتر جاسم محمدحسين، اهل عراق و متخصص در تاريخ اسلام است. وي تحصيلات خود را در تاريخ خاورميانه در بصره، بغداد و ادينبورگ به انجام رسانده و دکتراي خود را از دانشگاه ادينبورگ اخذ کرده است. سپس در بخش «مطالعات اسلامي و خاورميانه» آن دانشگاه دوره تحقيقات فوق دکترا را ادامه داده است.
علاوه بر اين کتاب، مقالات و کتاب‏هاي محققانه ديگري نيز از دکتر جاسم حسين به زبان‏هاي انگليسي،
عربي و اردو به چاپ رسيده است که برخي از آنها عبارت است از:
1. بررسي مراسم مذهبي تعزيه در ميان شيعيان از ديدگاه تاريخي و جامعه‏شناسي.
2. سياست اصولي و منسجم امامان‏عليهم السلام
3. نقش احاديث مذهبي در غيبت امام دوازدهم‏عليه السلام
4. تأثير غيبت‏کبراي‏امام دوازدهم‏عليه السلام بر موقعيت سياسي و مذهبي فقهاي اماميّه
5. نقش وکالت اماميّه با عنايت خاصّ نسبت به دوران نخستين سفير.
کتاب تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم با ورود و خروج بسيار عالي به مباحث، يک مسير تحقيقي محققانه و منصفانه را پي مي‏گيرد و از يک مقدمه، هفت فصل و نتيجه‏گيري تشکيل شده است.
مقدمه: معرفي منابع اوليّه و بررسي آنها
فصل اول. نقش احاديث در غيبت امام دوازدهم‏عليه السلام
فصل دوم. نقش امامان در فعاليت‏هاي مخفي و تأثير آن بر تکامل تدريجي غيبت
فصل سوم. ديدگاه‏هاي اماميّه درباره امام غايب و ولادت آن حضرت
فصل چهارم. بازتاب فعاليت‏هاي مخفي امام دوازدهم‏عليه السلام در اقدامات سفيران آن حضرت
فصل پنجم. فعاليت‏هاي مخفي دومين سفير امام دوازدهم‏عليه السلام
فصل ششم. دوران نوبختي، سومين سفير
فصل هفتم. سفير چهارم و غيبت کبري امام دوازدهم‏عليه السلام [1] .

پی نوشتها:
[1] جاسم حسين، تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم، ترجمه: دکتر آيت‏اللهي، ص 12.

«آستانه سامرا» در شهر سامرا در 120 کيلومتري شمال بغداد و در شرق دجله قرار دارد. مدفن شريف امام هادي‏عليه السلام [1] و امام عسکري‏عليه السلام [2] ، جد و پدربزرگوار حضرت مهدي‏عليه السلام [3] و نيز مقبره نرجس خاتون مادر امام زمان‏عليه السلام و حکيمه خاتون عمه پدر آن حضرت (و شاهد ولادت ايشان) در آنجا قرار دارد. در ضلع غربي آستانه، سرداب معروف به «غَيْبَةُالمَهْدِي»عليه السلام، محل غايب شدن حضرت مهدي‏عليه السلام واقع شده است. [4] .
شيعه و اهل سنّت، اتفاق نظر دارند که امام هادي‏عليه السلام پس از شهادت، در خانه خود به خاک سپرده شد و پس از شهادت امام عسکري‏عليه السلام پيکر مطهر ايشان نيز در کنار مرقد مطهر پدربزرگوارشان دفن گرديد. از آنجايي که در اطراف آن پادگان نظامي بود، شيعيان و دوستداران خاندان عصمت و طهارت، به صورت پنهاني به زيارت آن دو امام مي‏شتافتند.
اين بارگاه ملکوتي و مکان مقدس، در طول تاريخ، همواره مورد توجه و علاقه دوستداران خاندان وحي بوده و هم اکنون به عنوان يکي از مهم‏ترين زيارتگاه‏هاي شيعيان، هزاران عاشق شيفته را همه روزه در خود جاي مي‏دهد.


پی نوشت ها:
[1] الکافي، ج 1، ص 498.
[2] کتاب‏الغيبة، ص 218.
[3] مجمع‏البلدان، ج 4، ص 123.
[4] ر.ک: همان، ج 3، ص 176.

امروزه سیستمهای پیشرفته ارتباطی بایستی دارای قوانین خاص و پیوستهای فرهنگی باشند تا هویت اجتماعی، خانوادگی و سبک زندگی دینی و بومی را کمتر تهدید کرده و در خدمت فرهنگ اصیل اسلامی و آموزه ناب ظهور درآیند.

در بخش اول این نوشتار به بررسی یکی از دو دیدگاه درباره کارکرد شبکه های مجازی در آخرالزمان و نقش آن در زمینه سازی برای ظهور پرداختیم. همچنین به دو نوع سبک زندگی، بر اساس روایات مهدویت اشاره کردیم.
دیدگاه دوم شبکه های مجازی را در خدمت سبک زندگی آخرالزمانی می بیند. دیدگاهی که شبکه های مجازی را ابزار شیطان می داند، واقعیت عینی و ملموس این فضاها را در شرایط کنونی بررسی می کند و درباره خیر و شرش برآیند می گیرد و در مجموع به شاخصه هایی می رسد که منطبق بر سبک زندگی آخرالزمانی است.

ویژگی های کلی این شبکه ها این گونه برشمرده شده اند:

واژه سکولاریسم واژه آشنایی است که به دفعات زیاد آن را شنیده و در گفتگوهای خود از آن بهره گرفته ایم. گاهی لازم است موضوعات انتزاعی را که به ظاهر می شناسیم باز تعریف کنیم واز ابعاد مختلف به آن بنگریم. امروزه یکی از معانی شایع سکولار در جهان غرب جدا انگاری دین از قلمرو سیاست، حکومت و اجتماع است؛ به این معنا که دین باید از مسائل مربوط به انسان و دنیا مانند اقتصاد، آموزش و حقوق دست شسته و خود را به تدبیر امور جزئی و فردی از قبیل مراسم دعا، ازدواج، طلاق و کفن مشغول کند.(١)

فرهنگ پنهان سکولار

این واژه در دل خود فرهنگی بس گسترده را پنهان کرده که گاه یکتاپرستان نیز بی آنکه متوجه باشند، گرفتار این دام شده اند. امروزه حتی در زندگی اغلب متدینین، دین و تعالیم آن از ساحتهای مختلف زندگی رخت بر بسته و همین مشکلات متعددی از جمله افسردگی و کسالت و بی انگیزه بودن را به ارمغان آورده است.

تمدن مدرن امروزی به تبع بسط تكنولوژی، علم، اقتصاد و سیاست توانسته است جهانی شود و سلطه جهانی مدرنیته، همه كشورها را به دو دسته غربی یا غرب زده تقسیم كرده است. غرب زده ها نیز دو قسمند: غرب زده های مدرن و غرب زده های شبه مدرن.(1)

در ایدئولوژی غربی جهانی سازی جزء لاینفك تمدن غربی است. در حقیقت عقل خودبنیاد مدرن، شرط اساسی منفعت را در جهانی شدن خود و به تبع آن دوشیدن جوهره انسان های درجه دو به نفع خود می داند، خلاف اندیشه اسلامی كه جهانی شدن اندیشه اش را نه به نفع گروهی خاص بلكه سعادت همه انسان ها می شمارد.

اصل مشترك و اساسی هر دو تفكر اسلامی و غربی برای جهانی سازی اندیشه هایشان استفاده از علم ارتباطات است؛ هر تفكری بتواند تسلطش را بر ارتباطات میسر سازد در حقیقت بر ستون فقرات فرهنگی آن اجتماع مسلط شده و قادر به اعمال نفوذ بر فكر و باور تك تك سربازان جامعه رقیب خواهد بود. این نكته نباید فراموش شود كه در جهان امروزی تعقل انسان ها به اندازه محدوده نگاهشان تنزل یافته است، بنابراین اندیشه های عقلانی دیگر نمی تواند شرط موفقیت یك فرهنگ باشد.

صدور فرهنگ شیعی به خارج از مرزهای جغرافیایی و میان فرهنگ های مختلف وقتی میسر است كه در وهله اول ارتباطی موفق برقرار شود. بنابراین باید سه رأس ارتباطی زیر كاملاً رعایت شود:

چرا مهدویت ؟
قرن هاست که میلیون ها دل بی قرار و عاشق، چشم به راه آمدن انسانی بزرگ و الهی از خاندان پیامبر اسلام اند، تا با آمدنش جهان به سامان برسد و عدالت جهانی حاکم شود.
آن شخصیت موعود را به نام «امام زمان» و «حضرت مهدی»(عج)می شناسیم.
راستی ... او کیست؟ کجاست؟ چرا از چشم ها پنهان است؟ چه میکند و کی خواهد آمد؟ وقتی بیاید، جهان و مردمان چگونه خواهند شد؟ او چطور خواهد توانست دنیا را اصلاح کند؟ یاران او کیستند و نیروی او چیست و از کجاست؟ در این همه سال، چرا غایب است؟ آیا می توان او را دید و دیدنش چه شرایطی لازم دارد؟ آیا تا به حال کسی او را دیده است؟ چهره ی دوست داشتنی او چگونه است؟ پس از آمدن او دنیا چه خواهد شد، آیا به آخر می رسد؟ یاران او چه کسانی و چند نفرند و آیا ما هم می توانیم از یاوران او باشیم؟ آیا غیر از مسلمانان، کسان دیگری هم هستند که منتظر یک «مصلح جهانی» باشند؟
این ها و سؤال های بی شمار دیگر ، در اذهان پیروان و منتظران است.

پس ما باید او را بهتر بشناسیم تا بتوانیم او را بهتر و بیشتر دوست داشته باشیم. او انسانی برتر از انسان های معمولی است. او ذخیره ی خدا برای نجات بشریت است. پس ویژگی های او هم با دیگران متفاوت است. اینکه خدا می خواهد روزی، جهان را به عدالت، و مردم را به سعادت کامل برساند، وعده ی درستی است و این خواسته ی خدا نیز به دست او انجام خواهد گرفت.
«معرفت» او ما را به «محبت» او می کشاند، و محبت و علاقه به او ، ما را در مسیر «اطاعت» وهمراهی و همسویی با او قرار می دهد.
به این صورت بهتر میتوانیم خدا را عبادت کنیم و مسلمانی خویش را نشان دهیم ، زیرا که خداوند بزرگ ، پیامبران و امامان-علیهم السلام- را سرمشق و الگوی ما قرار داده است. امروز، الگوی زنده و کامل برای هدایت و کمال، حضرت مهدی(عج) می باشد. شناخت او و کسب رضای او، ما را به رضای پروردگارمان می رساند. «امام شناسی» برای ما یک تکلیف است و عمل طبق خواسته ی امام، تکلیفی دیگر.

بازهم ، جمعه است و روز انتظار
بازهم ، حرف دل به یاد یار
از تو گفتن، ای امید عصرها
مثل شعر تازه ای سرودن است
ما در ابتدای جاده ی امید ایستاده ایم
چشم و گوشمان به انتظار یک صداست،
یک صدای آشنا
دل، جدا ز یاد تو
آشیانه ای خراب و بی صفاست
یاد سبز و روح بخش تو
یاد لطف بی نهایت خداست
کوچه ی باغ سینه ام،
ای گل محمدی به عطر نامت آشناست
آن که در پی تو نیست، کیست؟
آن که بی بهانه ی تو زنده است، در کجاست؟

امام مهدي (عج) کيست؟

پدرش امام حسن فرزند علي ، فرزند محمد ، فرزند موسي ، فرزند جعفر ، فرزند محمد ، فرزند علي ، فرزند حسين ، فرزند علي بن ابيطالب (درود خداوند بر تمامي آنان باد) بود و مادرش کنيزي ترک و از سلاله پاکي بود که با اوصياي عيسي بن مريم پيوند مي يافت . نام اين کنيز ، نرجس يا صيقل بود . او پيش از ازدواج با امام حسن (ع) در کشور خود ، به خاطر خوابي که ديده بود ، اسلام آورد و هنگامي که طلايه داران سپاه اسلام به ديارش هجوم بردند خود را تسليم آنان کرد تا تقدير ، او را به خانه امام عسکري بياورد و مادر حجت خدا گردد .

ميلاد امام مهدي
در شب نيمه شعبان سال 255 و يا 256 هجري و در شهر سامراء پايتخت خلافت در روزگار معتصم عباسي ، امام مهدي چشم به جهان گشود .
ولادت او را شواهدي بود که نشان مي داد خداوند براي اين نوزاد با سعادت چه اثري بر زندگي بشر مقدر نموده است .
اجازه دهيد با هم به سخنان حکيمه دختر امام جواد و عمه امام حسن گوش فرا دهيم و ماجرا ولادت آن حضرت را از زبان او بشنويم :

دوره امامت ، چگونه آغاز شد؟

خلفاي عباسي بنابر عادت معمول خويش ، هرگاه فرصتي براي کشتن اولياء الله مي يافتند ، فورا آنها را به زهر از پاي در مي آورند .
معتصم نيز ، امام حسن عسکري (ع) را به زهر شهيد کرد و سپس درصدد يافتن فرزند آن حضرت برآمد تا او را نيز از ميان بردارد و به خيال خويش دنباله امامت را نيست و نابود گرداند .
معتصم عده اي را به خانه امام فرستاد تا هر که و هر چه در آنجاست توقيف کنند . بهتر است خبر اين ماجرا را از زبان احمد بن عبد الله بن يحيي بن خاقان پسر وزير معتصم بشويم . او در اين باره مي گويد :