مفهوم غیبت به معنای پنهانی بودن هویت فرستاده الهی برای تدبیر حفظ جان و فراهم شدن امکان ادای وظیفه و مأموریت و مشیت و خواست الهی در بسیاری از قصص قرآن قابل بازشناسی است. ابراهیم، یوسف، ذوالقرنین، خضر، موسی و عیسی(علیهم السلام) همگی در دوره ای از زندگانی، از قوم خود غایب بودند. تدبر در داستان غیبت هر یک از آنان، از حقایق بسیاری درباره غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) پرده بر می دارد؛ حقایقی چون مفهوم غیبت، عامل غیبت، مکان غیبت، وظیفه امام غایب و وظیفه منتظران و شرایط ظهور.

حال بر آنیم تا شباهت های غیبت حضرت یوسف (علیه السلام) را با غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) بیان نماییم.

خداوند متعال در آغاز سوره یوسف، سرگذشت یوسف(علیه السلام) و برادرانش را آیت ها و نشانه هایی برای جویندگان حقیقت می خواند. در روایات اهل بیت (علیهم السلام) غیبت حضرت یوسف(علیه السلام) نشانه ای برای غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) و داستان حضرت یوسف(علیه السلام) درسی برای منتظران او خوانده شده است. با تدبر در آیات این سوره حقایقی درباره غیبت حضرت مهدی(عج الله فرجه) کشف می گردد.

جناب عبدالعظیم حسنی به امام جواد (علیه السلام) گفت : من امیدوارم که تو همان قائم از اهل بیت باشی که زمین را پر از عدل و داد می کند، همان گونه که پر از جور و ستم شده است . آن حضرت در پاسخ او فرمود:«ای ابوالقاسم !هریک ازما قائم به امرخدا و هدایت کننده به سوی دین می باشد، اما آن قائمی که خداوند به وسیله او زمین را از اهل کفر پاک می گرداند، همان است که ولادتش برمردم مخفی شده است و از نظرها غایب خواهد شد».

در این مقاله دو موضوع مهدویت در قرآن و لقب قائم آل محمد را بررسی می کنیم:

آیا مهدویت در قرآن کریم مطرح شده است؟

1- قرآن، منبع اصلی همه معارف وقوانین اسلامی است ودر حقیقت،به منزله قانون اساسی همه قوانین اسلامی است. همان گونه که در قانون اساسی هرکشور ، اصول واهداف ومسۆولیت های ارگان ها ونهادها به صورت کلّی وبدون شرح وتوضیح کامل ثبت شده وشرح وتبیین آن به عهده قانون های عادی است، درقرآن نیزبرخی ازمعارف اسلامی به صورت کلّی ومجمل بیان شده وتقسیر وتوضیح آن برعهده پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نهاده شده است . در مورد مهدویت نیز چنین است.

ریشه اصلی این تفکّر، قرآن است که درچند آیه، نابودی ستم راپیش بینی کرده و پیروزی پارسایان، صالحان ومستضعفان رانوید داده وفرجام کار را از آن پرهیزکاران دانسته و بشارت داده که در پایان جهان، نیکوکاران حاکم خواهند شد. در تفسیر این آیات، روایات فراوانی از پیامبر وائمّه-علیهم السلام– نقل شده است که بنا بر آنها ،حکومت امام مهدی (علیه السلام) درآخرالزمان همان حکومت مستضعفان وصالحان است که درقرآن، بشارت به آن داده شده است.

خداوند درسیصد وشصت وپنج آیه که در هشتاد سوره آمده است، به صورت کلّی درباره مهدویت سخن گفته است . بیش از پانصد روایت از پیامبر وائمه-علیهم السلام – در تفسیر این آیات (نگارنده تمام این روایات رادر«معجم احادیث الامام المهدی »، ج 5 باهمکاری گروهی ازنویسندگان گردآورده است.) نقل شده است. از باب نمونه، به چند آیه وروایت بسنده می کنیم:

الف)« وَنُرِیدُأَن نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ استُضعِفُوا فِی الأَرضِ وَنَجعَلَهُم أَئِمَّةَ وَ نَجعَلَهُمُ الوارِثِینَ»؛ مامی خواهیم برمستضعفان زمین منت نهیم وآنان راپیشوایان ووارثان روی زمین قرار دهیم. (سوره قصص ، آیه 5)

مؤلف کتاب تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم دکتر جاسم محمدحسين، اهل عراق و متخصص در تاريخ اسلام است. وي تحصيلات خود را در تاريخ خاورميانه در بصره، بغداد و ادينبورگ به انجام رسانده و دکتراي خود را از دانشگاه ادينبورگ اخذ کرده است. سپس در بخش «مطالعات اسلامي و خاورميانه» آن دانشگاه دوره تحقيقات فوق دکترا را ادامه داده است.
علاوه بر اين کتاب، مقالات و کتاب‏هاي محققانه ديگري نيز از دکتر جاسم حسين به زبان‏هاي انگليسي،
عربي و اردو به چاپ رسيده است که برخي از آنها عبارت است از:
1. بررسي مراسم مذهبي تعزيه در ميان شيعيان از ديدگاه تاريخي و جامعه‏شناسي.
2. سياست اصولي و منسجم امامان‏عليهم السلام
3. نقش احاديث مذهبي در غيبت امام دوازدهم‏عليه السلام
4. تأثير غيبت‏کبراي‏امام دوازدهم‏عليه السلام بر موقعيت سياسي و مذهبي فقهاي اماميّه
5. نقش وکالت اماميّه با عنايت خاصّ نسبت به دوران نخستين سفير.
کتاب تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم با ورود و خروج بسيار عالي به مباحث، يک مسير تحقيقي محققانه و منصفانه را پي مي‏گيرد و از يک مقدمه، هفت فصل و نتيجه‏گيري تشکيل شده است.
مقدمه: معرفي منابع اوليّه و بررسي آنها
فصل اول. نقش احاديث در غيبت امام دوازدهم‏عليه السلام
فصل دوم. نقش امامان در فعاليت‏هاي مخفي و تأثير آن بر تکامل تدريجي غيبت
فصل سوم. ديدگاه‏هاي اماميّه درباره امام غايب و ولادت آن حضرت
فصل چهارم. بازتاب فعاليت‏هاي مخفي امام دوازدهم‏عليه السلام در اقدامات سفيران آن حضرت
فصل پنجم. فعاليت‏هاي مخفي دومين سفير امام دوازدهم‏عليه السلام
فصل ششم. دوران نوبختي، سومين سفير
فصل هفتم. سفير چهارم و غيبت کبري امام دوازدهم‏عليه السلام [1] .

پی نوشتها:
[1] جاسم حسين، تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم، ترجمه: دکتر آيت‏اللهي، ص 12.

«آستانه سامرا» در شهر سامرا در 120 کيلومتري شمال بغداد و در شرق دجله قرار دارد. مدفن شريف امام هادي‏عليه السلام [1] و امام عسکري‏عليه السلام [2] ، جد و پدربزرگوار حضرت مهدي‏عليه السلام [3] و نيز مقبره نرجس خاتون مادر امام زمان‏عليه السلام و حکيمه خاتون عمه پدر آن حضرت (و شاهد ولادت ايشان) در آنجا قرار دارد. در ضلع غربي آستانه، سرداب معروف به «غَيْبَةُالمَهْدِي»عليه السلام، محل غايب شدن حضرت مهدي‏عليه السلام واقع شده است. [4] .
شيعه و اهل سنّت، اتفاق نظر دارند که امام هادي‏عليه السلام پس از شهادت، در خانه خود به خاک سپرده شد و پس از شهادت امام عسکري‏عليه السلام پيکر مطهر ايشان نيز در کنار مرقد مطهر پدربزرگوارشان دفن گرديد. از آنجايي که در اطراف آن پادگان نظامي بود، شيعيان و دوستداران خاندان عصمت و طهارت، به صورت پنهاني به زيارت آن دو امام مي‏شتافتند.
اين بارگاه ملکوتي و مکان مقدس، در طول تاريخ، همواره مورد توجه و علاقه دوستداران خاندان وحي بوده و هم اکنون به عنوان يکي از مهم‏ترين زيارتگاه‏هاي شيعيان، هزاران عاشق شيفته را همه روزه در خود جاي مي‏دهد.


پی نوشت ها:
[1] الکافي، ج 1، ص 498.
[2] کتاب‏الغيبة، ص 218.
[3] مجمع‏البلدان، ج 4، ص 123.
[4] ر.ک: همان، ج 3، ص 176.

ارکان نذر سه چیز است؛ 1. ناذر (نذر کننده)، 2. صیغه نذر، 3. متعلق نذر (ملتزم به). یعنی برای این‌که نذری منعقد شود باید نذر کننده‌ای باشد که شرایط نذر کردن را داشته باشد، همچنین صیغه نذر جاری شود، و نذر به انجام یا ترک کاری تعلق بگیرد .

نذر آن است که انسان متعهد شود برای خدا کاری از کارهای خیر را انجام دهد، یا کاری را که ترکش نیکو است، ترک نماید.[1]

نذر بر دو نوع است:

1ـ نذر مشروط؛ نذر مشروط یا «نذر شکر» است مانند این‌که انسان می‌گوید: «اگر مریض من شفا یافت بر عهده من است برای خدا فلان کار را انجام دهم».
یا «نذر زجر» است مانند این‌که می‌گوید: «اگر مرتکب فلان کار بد شدم بر عهده من باشد برای خدا فلان کار خیر را انجام دهم».
2ـ نذر مطلق؛ آن است که انسان بدون هیچ قید و شرطی بگوید نذر می‌کنم برای خدا، - یا برای خدا است - بر عهده من باشد فلان کار خیر را انجام دهم یا فلان کار شر را ترک کنم.[2]

امروزه سیستمهای پیشرفته ارتباطی بایستی دارای قوانین خاص و پیوستهای فرهنگی باشند تا هویت اجتماعی، خانوادگی و سبک زندگی دینی و بومی را کمتر تهدید کرده و در خدمت فرهنگ اصیل اسلامی و آموزه ناب ظهور درآیند.

در بخش اول این نوشتار به بررسی یکی از دو دیدگاه درباره کارکرد شبکه های مجازی در آخرالزمان و نقش آن در زمینه سازی برای ظهور پرداختیم. همچنین به دو نوع سبک زندگی، بر اساس روایات مهدویت اشاره کردیم.
دیدگاه دوم شبکه های مجازی را در خدمت سبک زندگی آخرالزمانی می بیند. دیدگاهی که شبکه های مجازی را ابزار شیطان می داند، واقعیت عینی و ملموس این فضاها را در شرایط کنونی بررسی می کند و درباره خیر و شرش برآیند می گیرد و در مجموع به شاخصه هایی می رسد که منطبق بر سبک زندگی آخرالزمانی است.

ویژگی های کلی این شبکه ها این گونه برشمرده شده اند:

وقتی پا به خیابان های شهرمان می گذارم دلم می گیرد ... وقتی با دقت بیشتری به اطراف نگاه می کنم نفسم بند می آید ... به زندگی برخی از اطرافیانم که نظر می کنم اندوه تمام وجودم را فرامی گیرد ... هر روز و هر روز شاهد دخترانی هستم که بی هدف و تنها برای جلب نگاهی به سوی خود در کوچه و خیابان پرسه می زنند ... پسرانی را می بینم که با سخنان و رفتارشان سعی در تسخیر قلب دختران دارند ...

نوجوانان و جوانانی را می بینم که سعی در عفیف بودن و عفیف ماندن دارند اما جریان جامعه آنان را به مسیری دیگر می کشاند ... خانواده هایی را می بینم که حواسشان نیست چه بر فرزندانشان می گذرد. از یاد برده اند که این دختر یا پسر حاصل وجود خودشان است و آنان در قبالش وظیفه ها دارند.
 مدل زندگی کردنمان در حال تغییر است. رفتارهای غلط غربی با نام فرهنگ به خوردمان داده اند و مدل اسلامی ـ ایرانی را به اسم بی فرهنگی از ما گرفته اند. در گوشمان خوانده اند که تنها وظیفۀ والدین آن است که خوراک و پوشاک فرزندان را فراهم کرده و تا سنی خاص همراهشان باشند از آن پس او را در جامعه رها کرده و به حال خود گذارند.

اگر به همان میزان که دشمنان از آثار و کارکردهای مسجد، نماز و عالم دینی مسلط به شرایط زمان آگاهند و از آن می ترسند، بخشی از روحانیان، سیاستمداران، مدیران و نخبگان جامعه از نقش بالفعل و بالقوه این نهادها در مقابله با جنگ نرم اطلاع داشتند، شاهد تحولاتی در شیوه مدیریت کشور بودیم که گوشه ای از نمودهای آن عبارت بود از:

واژه سکولاریسم واژه آشنایی است که به دفعات زیاد آن را شنیده و در گفتگوهای خود از آن بهره گرفته ایم. گاهی لازم است موضوعات انتزاعی را که به ظاهر می شناسیم باز تعریف کنیم واز ابعاد مختلف به آن بنگریم. امروزه یکی از معانی شایع سکولار در جهان غرب جدا انگاری دین از قلمرو سیاست، حکومت و اجتماع است؛ به این معنا که دین باید از مسائل مربوط به انسان و دنیا مانند اقتصاد، آموزش و حقوق دست شسته و خود را به تدبیر امور جزئی و فردی از قبیل مراسم دعا، ازدواج، طلاق و کفن مشغول کند.(١)

فرهنگ پنهان سکولار

این واژه در دل خود فرهنگی بس گسترده را پنهان کرده که گاه یکتاپرستان نیز بی آنکه متوجه باشند، گرفتار این دام شده اند. امروزه حتی در زندگی اغلب متدینین، دین و تعالیم آن از ساحتهای مختلف زندگی رخت بر بسته و همین مشکلات متعددی از جمله افسردگی و کسالت و بی انگیزه بودن را به ارمغان آورده است.

تمدن مدرن امروزی به تبع بسط تكنولوژی، علم، اقتصاد و سیاست توانسته است جهانی شود و سلطه جهانی مدرنیته، همه كشورها را به دو دسته غربی یا غرب زده تقسیم كرده است. غرب زده ها نیز دو قسمند: غرب زده های مدرن و غرب زده های شبه مدرن.(1)

در ایدئولوژی غربی جهانی سازی جزء لاینفك تمدن غربی است. در حقیقت عقل خودبنیاد مدرن، شرط اساسی منفعت را در جهانی شدن خود و به تبع آن دوشیدن جوهره انسان های درجه دو به نفع خود می داند، خلاف اندیشه اسلامی كه جهانی شدن اندیشه اش را نه به نفع گروهی خاص بلكه سعادت همه انسان ها می شمارد.

اصل مشترك و اساسی هر دو تفكر اسلامی و غربی برای جهانی سازی اندیشه هایشان استفاده از علم ارتباطات است؛ هر تفكری بتواند تسلطش را بر ارتباطات میسر سازد در حقیقت بر ستون فقرات فرهنگی آن اجتماع مسلط شده و قادر به اعمال نفوذ بر فكر و باور تك تك سربازان جامعه رقیب خواهد بود. این نكته نباید فراموش شود كه در جهان امروزی تعقل انسان ها به اندازه محدوده نگاهشان تنزل یافته است، بنابراین اندیشه های عقلانی دیگر نمی تواند شرط موفقیت یك فرهنگ باشد.

صدور فرهنگ شیعی به خارج از مرزهای جغرافیایی و میان فرهنگ های مختلف وقتی میسر است كه در وهله اول ارتباطی موفق برقرار شود. بنابراین باید سه رأس ارتباطی زیر كاملاً رعایت شود:

از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمایشات فراوانی درباره شکر نقل شده است که در این نوشته می‌ خواهیم به تعدادی از آن کلمات که درباره خود شکر کردن است بپردازیم و انتظار داریم که از دریای وسیع علوم حضرت صادق علیه السلام درّ ناشناخته ‌ای را برای بهره برداری در زندگی خود بیابیم.

اهمیت شکرگزاری

حقیقت این است که شکرگزاری، به همین سادگی که بیان می ‌کنیم نیست. به عبارت دیگر، شکرگزاری یک کار عبادی مهم است که باید اهمیت و روش درست آن را آموخت. درباره اهمیت شکرگزاری همین بس که مایه ثابت ماندن نعمتهای موجود ما و مایه زیاد شدن آنها می ‌گردد و در مقابل، کفران نعمت یکی از شکلهای کافر بودن است.(1)

انسان شناسی اسلامی بر این باور است که آنان که دچار هراس نمی شوند، دستخوش اضطراب نیز نمی گردند و کسانی که دل به خدا داده اند دچار هراس نمی شوند.

یکی از چیزهایی که همه ی انسان ها در هر زمان و برهه ای به دنبال آن بوده و هستند، گوهر گران سنگ و حیات بخشی به نام "آرامش"  است که هر کسی در هر شرایطی در پی آن است. آرامش، از خواسته های اساسی قلبی همه ما انسان ها از هر مرام و آیینی است.

امروزه به خاطر مشغله ها و تزاحمات زندگی حالت مقابل آرامش خاطر و اطمینان نفسانی، یعنی "نگرانی و اضطراب" دامنگیر زندگی خیلی از مردم شده است.

یادمان باشد که اضطراب و دغدغه خاطر، گاهی اوقات منفی نبوده و می تواند مثبت باشند.
تفاوت میان دو گونه اضطراب مثبت و منفی، این است که اضطراب از نوع اول، انگیزه روی آوردن به کار و تلاش است و این نگرانی، نیرو بخش و کار آمد می باشد، اما نوع دوم عامل اختلال در توانمندی های روحی، جسمی و باعث کاهش توانایی های فکری و جسمی است.

اضطراب از نوع اول، تنظیم کننده عوامل موفقیت آدمی است، ولی اضطراب از نوع دوم، بر هم زننده هماهنگی و نظم حاکم میان عوامل پیش برنده است.

عدالت در قرآن

عدالت، مهم ‌ترین صفت هر انسان مومن و بارزترین ویژگی حکومت دینی و مردمی است. انسان در پرتو عدالت، به والاترین اهداف رشد و توسعه دست می ‌یابد.

پیامبران بزرگ الهی علاوه بر برخورداری از مقام و موقعیت شگفت ‌انگیز روحانی و معنوی شان، همه منادی عدالت و برپاکننده قسط و داد بوده‌اند. حیات بشری نیز در پی انتظاری طولانی در چارچوب عدالتی جهانی و فراگیر رقم خواهد خورد.
یكی از مهم‌ترین الگو و نمونه ‌های بارزی که اسلام به آن اهمیت زیادی داده، برقراری عدالت در بین افراد با هویت ‌های مختلف است: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَینِ وَالأَقْرَبِینَ إِن یكُنْ غَنِیا أَوْ فَقَیرًا فَاللّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا»؛

«اى كسانى كه ایمان آورده‌اید! پیوسته به عدالت قیام كنید و براى خدا گواهى دهید، هر چند به زیان خودتان یا [به زیان] پدر و مادر و خویشاوندان [شما] باشد؛ اگر [یكى از دو طرف دعوا] توانگر یا نیازمند باشد، باز خدا به آن دو [از شما] سزاوارتر است؛ پس از پى هوس نروید كه [در نتیجه از حق] عدول كنید و اگر به انحراف گرایید یا اعراض نمایید، قطعاً خدا به آن‌چه انجام مى‏ دهید، آگاه است».(1)

یکی از مشخصه‌ های دینی بودن جامعه، وفور صلح، صفا، مهر و گذشت است.

اگر ما می خواهیم جامعه ی خودمان را با بوی اسلامی عطر آگین کنیم، باید یک سری از اخلاقیات در جامعه رعایت شوند.

چنانچه پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) می ‌فرمایند: "بعثت لاتمم مکارم الاخلاق" "من مبعوث شده‌ام برای تکمیل مکارم اخلاقی"(بحارالانوار، ج 6، ص 164)

و در قرآن کریم در آیه 107 از سوره انبیاء می ‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ - و ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم».

بنابر این اگر دیدید از در و دیوار جامعه ‌ای خشم، خشونت، انتقام و کینه ‌توزی می‌ بارد، در فاصله داشتن آن جامعه از یک جامعه ی اسلامی واقعی باید تردید کرد. چنان جامعه‌ای با اسلام فاصله دارد. اسلام دین رأفت و عفو است.